Narcisme Herkenning, Dynamiek en Bevrijding

Wat is narcisme nou écht?

We gooien het woord 'narcist' vandaag de dag te pas en te onpas in de groep. Je ex was er één. Je baas? Ook. En je schoonmoeder… laten we daar maar niet over beginnen. Maar wat is narcisme eigenlijk echt? En belangrijker nog: wat doet het met jou? In dit blog neem ik je mee voorbij het label, recht de diepte in.

Stel je voor: je man noemt je overdreven als je moe bent. Je baas laat je keihard werken en negeert je zodra je iets vraagt. Je schoonmoeder snijdt je af als je ergens enthousiast over bent. En dat terwijl jij alleen maar probeert de vrede te bewaren. Je voelt je leeg, verward, en ergens diep vanbinnen: klein.

Deze dynamiek komt niet uit het niets. Het zijn geen toevalligheden, geen losse incidenten. Wat als dit alles terug te voeren is op iets ouds – iets wat jij ooit als kind hebt geleerd om te overleven?

Narcisme is geen modewoord, maar een verdedigingsstrategie. Iemand met narcistische trekken heeft diep vanbinnen een gekwetst zelfbeeld, maar zet daar een façade van grootsheid en controle tegenover. Achter het masker van arrogantie zit vaak een kind dat niet gezien werd – dat nu koste wat het kost bewondering en macht zoekt om zich veilig te voelen.

Er zijn verschillende vormen van narcisme:

• Openlijk narcisme: de klassieke variant. Iemand is luid, dominant, weet alles beter, eist bewondering.

• Verborgen narcisme: subtieler en vaak verwarrender. De persoon speelt het slachtoffer, manipuleert met schuldgevoelens of passieve agressie.

• 
  

Beide vormen zuigen energie. Ze halen je uit je kracht en doen je twijfelen aan jezelf.

🧠 Psychodynamisch perspectief:

Narcisme ontstaat niet zomaar. Het ontwikkelt zich vaak vanuit jeugdige ervaringen waarin liefde voorwaardelijk was. Waar je moest presteren of aanpassen om gezien te worden. Waar schaamte, controle of verwaarlozing de boventoon voerden.

Het narcistisch gedrag is dan een briljant geconstrueerd schild, een strategie om niet opnieuw gekwetst te worden.

Hoe herken je narcistisch gedrag in je omgeving?

Het sluipt erin. Narcistisch gedrag begint vaak charmant, met aandacht, complimenten, grootsheid. Maar langzaam verschuift de dynamiek. Hier een paar herkenbare signalen:

• Je voelt je vaak schuldig, terwijl je niets verkeerd doet.

• Je wordt genegeerd als je grenzen stelt.

• Complimenten worden afgewisseld met kleine vernederingen.

• Er is altijd een dubbele boodschap: "Ik hou van je – maar je doet het nooit goed genoeg."

• Jij moet veranderen, zij niet.

  
  

🔍 Narcisme is niet altijd zo zichtbaar als een grote bek. Het zit ook in het klein houden, verdraaien van gesprekken, jezelf telkens verdedigen of uitleggen, en het gevoel dat je continu tekortschiet.

Waarom ben jij vatbaar voor narcistisch gedrag?

(Au. Maar eerlijk is eerlijk)

Dit stuk is vaak confronterend, maar ook bevrijdend.

In psychodynamische therapie kijken we naar de wortel van patronen. Die wortel ligt vaak in je hechtingsgeschiedenis:

Hoe jij als kind liefde, veiligheid en erkenning hebt ervaren (of gemist). Als je bent opgegroeid met een ouder die controlerend, emotioneel onveilig of onvoorspelbaar was, ontwikkel je meestal overlevingsstrategieën als aanpassen, sussen of pleasen.

En dát maakt je kwetsbaar voor iemand met narcistische trekken. Je herkent hun grilligheid. Hun onvoorspelbaarheid. Hun behoefte aan controle. Je raakt er niet van in paniek – je schakelt gewoon in je oude rol.

🪞 Voorbeeld uit de praktijk:

Een vrouw vertelt in de sessie dat haar man haar kleineert in gezelschap. Dat hij op haar zucht als ze moe is, reageert met: “Je overdrijft altijd.” Dat ze zich dan afvraagt of het aan haar ligt.Op haar werk heeft ze een baas die haar inzet voor alles, haar complimenten geeft maar ook net zo snel negeert.En dan is er haar schoonmoeder – die haar afsnijdt zodra ze ergens enthousiast over is: “Nou, dat is ook weer overdreven.”Drie mensen. Zelfde dynamiek.

In de sessie ontdekken we dat dit geen toeval is. Als kind had ze een moeder die haar emoties afkeurde en een vader die haar alleen opmerkte als ze ‘flink’ was.Wat blijkt? Haar oude overlevingsstrategie is het ‘wel goed doen’. Niet lastig zijn. Zorgen dat de ander zich goed voelt, zodat zij veilig is.

Ze trekt dus onbewust mensen aan die haar precies dát laten herhalen. En zij blijft ‘de sterke’. Tot ze barst.

🧠 Psychodynamisch gezien noemen we dit herhalingsdwang – een onbewust patroon waarbij je in het nu opnieuw probeert te fixen wat vroeger fout ging. Alsof je alsnog je moeder kunt overtuigen om je te accepteren. Of je vader om je écht te zien.

Alleen: je probeert het bij de verkeerde mensen.

En dat is geen schuld. Dat is conditionering. Maar het goede nieuws? Wat je hebt aangeleerd, kun je ook weer afleren. Door bewustwording, doorvoelen en nieuwe ervaringen – in therapie én in het dagelijks leven.

Herken jij narcistische trekken in jezelf?

Misschien heb je jezelf herkend in de dynamieken die in dit blog aan bod kwamen. En ja, dat kan confronterend zijn. Wat als jij zelf narcistische trekken hebt? Wat als je soms merkt dat je achter de façade van grootsheid, controle en perfectionisme eigenlijk iets anders probeert te verbergen? Misschien voel je je onzeker, niet goed genoeg, of was het ooit een overlevingsmechanisme om te voldoen aan verwachtingen die van buitenaf op je werden gelegd.

Dit betekent niet dat je een ‘volledige’ narcist bent. Het betekent gewoon dat je een aantal overlevingsstrategieën hebt ontwikkeld die narcistisch gedrag in jou kunnen weerspiegelen. Gedrag dat vaak voortkomt uit de wens om pijn te vermijden, om niet kwetsbaar te zijn, en om je eigen onzekerheden te beschermen.

Wat je kunt doen:

• Erken je kwetsbaarheid.

  Het is oké om niet altijd sterk te hoeven zijn. Je hoeft niet de façade van perfectie te behouden om waardig te zijn.

• Sta jezelf toe om fouten te maken.

  Je hoeft niet altijd in controle te zijn. Fouten zijn een kans om te leren en je menselijkheid te omarmen.

• Zoek echte verbinding.

  In plaats van bewondering te zoeken, begin met het verlangen naar echte, authentieke relaties waarin je gewoon kunt zijn wie je bent.

• Werk aan je innerlijke veiligheid.

  Leer dat je niet altijd hoeft te presteren om geliefd te zijn. Je bent goed genoeg zoals je bent.

  
  

Deze stap van zelfbewustzijn is niet eenvoudig, maar het biedt de mogelijkheid om uit de overlevingsmodus te stappen en in plaats daarvan te leven vanuit een plek van rust, vertrouwen en zelfacceptatie. Je hoeft niet perfect te zijn om liefde te ontvangen – je bent al goed genoeg, simpelweg omdat je bestaat.

Hoe kom je los van narcistische patronen?

Loskomen betekent niet alleen weggaan – het betekent wakker worden in jezelf. Hier begint het echte werk.

Wat helpt:

• Herken de dynamiek.

  Zie wat er gebeurt, hoe jij erin beweegt.

• Voel je gevoelens.

  Ook de woede, teleurstelling of verdriet die je lang hebt weggeduwd.

• Begrens.

  Eerst innerlijk. Dan in gedrag. Soms betekent dat letterlijk afstand nemen.

• Verbind met jezelf.

  Wie ben jij los van de ander? Wat voel jij, wat wil jij, wat heb jij nodig?

  
  

🌱 In therapie werk je met deze lagen. Je leert je oude overlevingsrollen herkennen én afbouwen. Je leert jezelf opnieuw dragen, zodat je de liefde niet meer hoeft te verdienen of bevechten – maar kunt ontvangen, gewoon omdat jij bestaat.

Wat levert het je op als je dit patroon doorbreekt?

• Rust in je hoofd (want je hoeft niet alles te fixen of te begrijpen).

• Zelfvertrouwen dat van binnenuit komt.

• Relaties waarin je je gezien en gehoord voelt.

• Grenzen die natuurlijk voelen in plaats van geforceerd.

• Een veel dieper gevoel van autonomie én verbondenheid.

  
  

🎯 En misschien wel het belangrijkste: je stopt met vechten tegen windmolens. Je gaat léven in plaats van overleven.

Tot slot

Durf jij het aan?

Narcisme herkennen in een ander is één ding. Maar durven zien waarom jij erin blijft hangen?

Dat vraagt moed. En liefde voor jezelf. Het vraagt ook de bereidheid om jezelf niet langer te verbergen achter maskers en faҫades.

En ja, ik werk ook met mensen die zelf narcistische trekken vertonen.

Het is niet altijd makkelijk, maar ik geloof dat ieder mens (ongeacht de patronen die ze met zich meedragen) in staat is om te transformeren.

Er is altijd ruimte voor verandering en groei, zelfs voor diegene die vastzitten in de controle en het verlangen naar bewondering.

In mijn sessies werken we op psychodynamisch niveau:

We kijken naar je hechtingspatronen, je afweermechanismen, je innerlijke kind én je volwassen kracht.

Met humor, openheid en een veilige ruimte onderzoek je wat er achter je gedrag zit en hoe je jezelf los kunt maken van de oude overlevingsstrategieën.

We doen dit niet alleen met je verstand, maar ook door echte verandering te ervaren in je interacties en relaties.

Want als er één ding is dat ik heb geleerd, is het dit:

je hoeft niet vast te blijven zitten in wie je ooit was.

Groei begint bij het herkennen van je eigen patronen, het erkennen van wat je nodig hebt, en het creëren van ruimte voor een nieuwe versie van jezelf.

Liefs Francis